اثر حساسیت زدایی چشمی حرکتی بر اختلال استرس پس از سانحه

چکیده

سابقه و هدف: اختلال پس از سانحه با شیوع ۵ تا ۲۵ درصدی در طول زندگی می‌تواند اثرات سوء و زیان‌باری بر فرد و جامعه وارد کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر حساسیت‌زدایی چشمی حرکتی در کاهش نشانه‌های PTSD در این دسته از بیماران انجام شده است.

مواد و روش‌ها: تعداد ۷۱ بیمار مبتلا به PTSD به طور تصادفی انتخاب و به وسیله روش EMDR تحت درمان قرار گرفتند. اطلاعات جمعیت شناختی و نوع یادآوری حادثه به وسیله دو پرسشنامه‌ محقق ساخته جمع‌آوری گردید. همچنین میزان ضربان قلب، فشار خون و تعداد تنفش این بیماران قبل و بعد از EMDR اندازه‌گیری گردید. داده‌ها به وسیله نرم‌افزار SPSS.16 و روش‌های آماری توصیفی و مجذور کا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

یافته‌ها:   ۵۹% گروه مورد مطالعه در رده سنی ۲۰ تا ۳۰ سال قرار دارند و ۷۹% را زنان تشکیل می‌دهند.  EMDR به طور بارزی نوع و چگونگی یادآوری سانحه را تغییر داد. میزان فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس به طور معناداری همراه با یادآوری سانحه افزایش یافته بود.

نتیجه‌گیری: EMDR می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر در اختلالات PTSD به کار گرفته شود.

مقدمه:

بی‌تردید پس از بروز بیماری اساسی‌‌ترین مرحله انتخاب درمان مناسب و به موقع است که این مسئله در حوزه بیماری‌های وابسته به روان از یک سو به دلیل پیچیدگی رفتارهای انسان و از سوی دیگر به دلیل افزایش میزان اختلالات روانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پیامد این بیماری‌ها نه تنها زندگی فردی بلکه زندگی اجتماعی را نیز مختل می‌کند. حتی گاهی اوقات نتایج حاصل از این اختلالات جبران‌ناپذیر هستند. افراد مبتلا به اختلالات روان علاوه بر فشارهای فرهنگی و اجتماعی که از سوی خانواده و جامعه به آنها وارد می‌شود معمولاً به دلیل مشکل برقراری ارتباط در فرایند درمان نیز با سختی‌‌هایی روبرو می‌شوند. به خصوص زمانی که درمانی غیردارویی نخستین و بهترین گزینه شمرده می شود.

PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه که معمولا پس از یک حادثه آسیب‌زا با علائمی نظیر کابوس‌های شبانه، خاطرات مزاحم، تجربه مجدد سانحه به اشکال مختل، احساس گناه و تحریک‌پذیری خود را نشان می‌دهد و علائم آن از یک تا شش ماه و گاهی تا سال‌ها تداوم دارد و می‌تواند زندگی فرد را دچار اختلال کند. اگر چه این اختلال در هر سنی ممکن است بروز کند ولی به علت زمینه‌های تسریع‌کننده در میان جوانان شایع‌ـر است. ۵۰ تا ۹۰ درصد افراد در طول زندگی با یک آسیب شدید مواجه می‌شوند که ۸% به PTSD مبتلا می‌گردند. اسکات و بالمر (۲۰۰۰) عوامل خطرساز PTSD را شامل عوامل ژنتیک، بیماری‌های اولیه‌ روانپزشکی عوامل فشارزای قبلی، ویژگی‌های شخصیتی و محدودیت‌‌های اولیه زندگی می‌دانند. با توجه به اثرات PTSD درمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روش‌های مختلفی مانند، رفتاردرمانی، شناخت‌درمانی، هیپنوتیزم‌درمانی، و دارودرمانی در درمان این اختلال مورد استفاده قرار می‌گیرند. روش EMD در سال ۱۹۸۷ توسط شاپیرو ابداع شد و در سال ۱۹۹۱ به EMDR تغییر نام داد تا بتواند تغییرات شناختی و بینشی را نسبت به بیماری که در  حین درمان رخ می‌دهد بازتاب دهد. هر چند انتقادهای فراوانی بر این روش درمان وارد شده اما در سال ۱۹۹۱ انجمن روانشناسان آمریکا سه روش درمانی با اثربخشی محتمل را برای درمان PTSD معرفی کردند که شامل؛ EMDR، مواجهه درمانی و مهارت‌‌های مدیریت استرس بود.

استرس پس از حادثه

اساس EMDR، حرکات چشمی است که هدف آن توجه دادن بیمار به یک محرک خارجی در حالی که به طور همزمان روی سانحه تمرکز کرده است. باروکلیف و همکاران (۲۰۰۱) اظهار می‌کنند که اثر حرکتی چشم در EMDR حافظه عملکردی را مختلف کرده و با کاهش وضوع میزان هیجان همراه با آن را کم می‌کند. واندرکلاک و همکاران شواهد اولیه‌ای از تغییرات الگوهای فعال‌سازی مغز را در شش بیمار PTSD قبل و بعد از EMDR مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان‌دهنده‌ افزایش فعالیت دو طرفه سینگولیت‌ قدامی بود. این منطقه تجربه تهدید واقعی در برابر تهدید ادارک شده را به هم نزدیک می‌سازد و نشان‌گر این است که پس از EMDR بیماران PTSD بیش برانگیختگی کمتری را تجربه خواهند کرد. مطالعات روان پویشی نشان می‌دهند معمولا افرادی که از ضربه‌های روانی شدید جان به در می‌برند ناتوانی در شناخت هیجان‌ها میان‌شان رایج است و بازمانده‌های سانحه آسیب‌زا معمولا قادر به استفاده از حالات هیجانی به عنوان هشدار نبوده و علائم روان تنی پیدا می‌کنند.

بدون شک گزیش روش درمان مناسب در هر اختلالی نیازمند بررسی تأثیرات کاربندی روش‌های درمانی متفاوت است. تا بتوان مناسب‌ترین درمان را برگزید و بدین طریق علاوه بر کاهش هزینه‌های درمان‌های کم اثر درمانجو را در بهبود سریع یاری می‌رساند. EMDR یک روش درمانی بحث‌برانگیز است که برای اثبات اثربخشی آن انجام مطالعات در این زمینه مفید خواهد بود. از دیگر دلایل اهمیت پژوهش این است که اختلال PTSD معمولا با اختلالت دیگری مانند افسردگی و اعتیاد همراه است که این موارد نیز درمان‌های دیگری را لازم دارند. درمان مناسب و سریع PTSD علاوه بر درمان این اختلال می‌تواند به کاهش بیماری‌ها و اثرات جانبی آن نیز منجر گردد.

بنابراین با توجه به اهمیت انتخاب روش‌های درمانی مناسب و همچنین تأثیر PTSD بر زندگی فردی و اجتماعی و بروز اختلالات روانی همراه با این اختلال هدف این پژوهش تعیین اثر EMDR بر نوع و چگونگی یادآوری حادثه آسیب‌زا است. به علاوه فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس افراد PTSD همران با مانورهای EMDR و بعد از آن نیز بررسی می‌شوند.

مواد و روش‌ها

از میان افراد مراجعه کننده به کلینیک‌های روانپزشکی در شهر تهران در سال ۸۹-۸۷ تعداد ۷۱ بیمار PTSD با کسب رضایت در این مطالعه شرکت کردند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل: ۱) پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، ۲) پرسشنامه‌ای بود که بر اساس ملاک‌های DSM-IV و همراه با مصاحبه بالینی برای تشخیص بیماران PTSD به کار گرفته شد و ۳) دستگاه فشار سنج فنری برای اندازه‌گیری فشار خون و شمارش و ثبت تعداد تنفس در دقیقه بر اساس حرکات شکمی و قفسه سینه و تعداد ضربان قلب بر اساس شمارش نبض بود.

پس از تکمیل کردن پرسشنامه، بیماران تحت درمان با روش EMDR قرار گرفتند. مانورها شامل پنج مانور بود: ۱) نیستاگوموس، ۲) ضربه با انگشت روی شانه‌‌ها، کف دست و یا زانوها، ۳) ضربه با کف دست و همراه با صدای ضربه روی شانه‌ه، کف دست و زانوها، ۴) ایجاد تحرکات صوتی به صورت ضربه‌ انگشت روی میز و بشکن زدن و ۵) چشمی، صوتی و ضربه‌ای. پس از ارائه مانورها از بیمار خواسته شد تا نوع یادآوری سانحه را گزارش کند همچنین بگوید که کدام نوع مانور در تغییر ذهنی سانحه مؤثرتر بوده است. فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس قبل از شروع مانورها و بعد از آن و همراه با یادآوری حادثه نیز اندازه‌گیری گردیدند. مانور انتخاب‌شده بر اساس گزاش بیمار به کار گرفته شد و پس از گزارش بیمار از تأثیر آن بر یادآوری سانحه به بیماران نحوه‌ انجام این مانورها آموزش داده شد تا در مواقع لازم نیز تکرار نماید.

یافته‌ها

از بررسی شوندگان ۶۹% افراد  زیر ۳۰ سال هستند. ۷۹% را زنان تشکیل می‌دهند و ۶۷% دارای تحصیلات کارشناسی و بالاتر هستند. ۹۱% افراد مبتلا به PTSD به یک اختلال روانی دیگر مبتلا می‌باشند.

فشار خون دیاستولیک، سیستولیک و ضربان قلب و تعداد تنفس قبل از مانورهای EMDR و بعد از آن به طور معناداری تفاوت نشان می‌دهد. یعنی بعد از مانورهای EMDR که در طی آن سانحه برای بیمار یادآوری می‌گردید این متغیرها به طور معناداری افزایش پیدا کردند (جدول ۲). پس از EMDR 5/91% اظهار کرده‌اند که حادثه برای آنها دور و در ۱/۲% حادثه روشن‌تر گردیده است. نوع و چگونگی یادآوری حادثه پس از EMDR در جدول ۳ نشان داده شده است.

در این رابطه بخوانید :

استرس و اضطراب عامل پیری

رابطه میان استرس و دیابت

تست استرس

بحث

در این پژوهش ۷۱ بیمار PTSD از نظر مشخصات دموگرافیک و سابقه بیماری‌های روانی مطالعه و به وسیله روش EMDR مورد درمان قرار گرفتند. ضربان قلب، تعداد تنفس و فشار خون این بیماران قبل از مانورهای EMDR و بعد از آن نیز بررسی شد. بر اساس نتایج ۵۹% گروه در سن ۳۰-۲۰ سالگی قرار دارند. نتایج مطالعات دیگر نیز نشان‌دهنده فراوانی بیشتر PTSD در جوانان است. {ماگرودر، فروه، جانون، کارنبون، پاول رنه ۲۰۰۴؛ ونیه، جودا، بیکر، مک گلش، هادریک و سویره لازوارو ۱۹۹۸}. ۷۹% گروه مورد مطالعه را زنان تشکیل داده‌اند، (مطالعات استین، والکرهازن و مورد ۱۹۹۷؛ برسلو، چل کت، یترسون و لرسیا ۱۹۹۹ نشان داد PTSD با جنس رابطه معنادار دارد. ۷۷% گروه مورد مطالعه دارای تحصیلات کارشناسی و بالاتر بودند. نتایج یک مطالعه نشان داد PTSD با سطح تحصیلات و با درجه سازمانی رابطه معنادار ندارد.

۹۳% از بیماران اظهار کرده‌آند که قبل از ابتلا به PTSD به یک بیماری روانی دیگر مبتلا بودند که افسردگی با ۷۰% بالاترین میزان را داشته است. نات و همکاران عواملی همچون وضعیت اقتصادی اجتماعی، خلق و خو، پیشینه‌ آسیب، خصوصیات خانواده و و جود اضطراب و افسردگی را از عوامل زمینه ساز PTSD برشمردند. کایکن (۱۹۹۵) اظهار می‌کند که اختلالت روانپزشکی در میان این بیماران شیوع بیشتری دارد.

افسردگی از یک سو با آسیب‌پذیری فرد در ابتلاء او به PTSD و از سوی دیگر به عنوان پیامد PTSD می‌‌تواند بروز کند (فلرلن ۱۹۸۹ و ایتال ۱۹۹۸، میتوتال ۲۰۰۸) بررسی ۱۴۹۴۸ زن در بخش پژوهش الگوهای رفتاری مبتلا به PTSD نشان داد که اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب و اختلالت شخصیت به شدن و به طور ناگهانی میزان PTSD را افزایش می‌دهد. یکی از بارزترین علائم PTSD افزایش علائم حیاتی مانند ضربان قلب، فشار خون و تعداد تنفس در هنگام یادآوری حادثه است. اندازه‌گیری این متغیرها قبل و بعد از مانورهای EMDR و با یادآوری حادثه افزایش معناداری نشان داد. بر اساس مقیاس Base-line فشار خون بالا و افزایش ضربان قلب هر دو ناشی از علائم اختلال PTSD هستند {سیسلی، براندی ۲۰۰۶، کنرلی، اینس ۲۰۰۶، پتی او ۲۰۰۷}. همچنین به کاربندی روش EMDR در بیماران PTSD توانست نوع و چگونگی یادآوری حادثه را تغییر دهد. چنانکه ۹۳% بیماران اظهار کردند که  حادثه برای آنها دور شده است. بنابراین می‌‌توان گفت که EMDR با کاهش میزان یادآوری حادثه و نوع یادآوری سبب ایجاد امنیت در بیماران PTSD می‌گردد. بروم (۱۹۸۹) سه روش درمانی هیبنوتراپی، روان‌کاوی و EMDR را با هم مقایسه کرد او اثرات درمانی معنی‌داری را در ۶۰% شرکت‌کنندگان بدون تفاوت معنادار بین گروه‌ها مشاهده کرد. EMDR به عنوان روش درمانی می‌تواند نشانه‌های PTSD را کاهش دهد {بیسون و همکاران ۲۰۰۷؛ فوه و همکاران، ۲۰۰۹}.

همان‌گونه که گفته شد برای درمان PTSD از انواع روش‌های گوناگون استفاده می‌گردد. EMDR به عنوان یک روش درمانی که در همان جلسه اول تأثیر خود بر یادآوری حادثه نشان می‌دهد و از سوی دیگر یادگیری سهل مانورهای آن توسط بیمار می‌‌تواند به ع نوان یک روش درمان منفرد و یا مکمل با دارو درمانی و روش‌های دیگر به کار گرفته شود.

برای خواندن مقاله های بیشتر در رابطه با این موضوع به سایت ازدواج مراجعه کنید

نتیجه‌گیری

درمان به هنگام و مناسب PTSD می‌تواند عوارض مستقیم و غیر مستقیم این بیماری را کاهش داده و سلامت فرد و جامعه را ارتقاء بخشد. EMDR به عنوان یک روش درمانی منفرد و یا مکمل می‌تواند امنیت روانی فرد را با کاهش یادآوری سانحه گسترش داده و او را برای پیگیری نهایی درمان توانمند سازد.

Kaplan H, Sadok B. Psychiatric of behavior science. Translation by Nosratollh, porafk-ari. Tehran. Publisher:shahrab.

منبع:مشاوره-آنلاین.com - مشاوره ازدواج - اثر حساسیت زدایی چشمی حرکتی بر اختلال استرس پس از سانحه

اختلال اضطراب

اضطراب یک رویکرد معمولی می باشد که به افراد یاری می دهد تا بتوانند .

عوامل استرس زا در زندگی روزانه خود و همینطور شرایط های دشوار را از خود دور کنند.

وقتی که در زندگی اضطراب بدون منطق افزایش یابد یک اختلال به وجود می‌آید.

اختلال اضطراب یکی از بیماری‌های جدی محسوب می شود.اختلال اضطراب

این اختلالات زندگی اشخاص را  با داشتن اضطراب مخرب، ناامید شدن و ترس مختل می کنند.

برخلاف اضطراب خفیف که با پیامدهای دارای استرس مانند :

سخنرانی داشتن و داشتن یک مصاحبه شغلی به وجود می آیند.

اختلال اضطرابی دارای ضرر و دردسر می باشند و می توانند به صورت پیشرفته درآیند.

اختلالات اضطرابی می‌توانند معالجه شوند.بررسی‌هایی که در  معالجه های جدید شده است.

در رابطه با اشخاص مبتلا به اختلال اضطرابی یاری می دهند.

تا به تمرکز بپردازند و همینطور به یک زندگی دارای رضایت منجر شود.

مطالب و مقالات سایت ” مشاوره خانواده” توسط تیم تخصصی مشاوران و روانشناسان تهیه و پشتیبانی شده است.

درمان اختلال اضطراب

درمان اختلال اضطراب شامل:

داروها، رفتار درمانی و معالجه در ادراک،تکنیکهایی در رابطه با اعصاب.

تحولات در روش زندگی، ورزش کردن و معالجه های گیاهی برای اضطراب پیشنهاد می شود.

اختلال اضطرابی یک امری پیچیده محسوب می شود.اختلال اضطراب

و از ترکیب شدن  ژنتیکی،  برخوردی،  فضا و محیط  به وجود می آیند.

اختلال اضطرابی،  ترسهای  مخصوص و اختلال اضطراب عمومی را  ایجاد می کنند.

هر اختلال اضطرابی ویژگی های مخصوص به خود را دارا می باشد.

ولی آنها  همگی از روش مسئله طبیعی وحشت و ترس بدون منطق حاد با یکدیگر در حال ارتباط می باشند.

اختلال  اضطرابی اجتماعی

در مواد زیر فرد دچار ترس می باشد .

اشخاص با ترس داشتن از اجتماع 

داشتن استرس حاد

دارای ضرر از دیده شدن 

همینطور قضاوت شدن توسط اطرافیان 

در انجام کارها خود را حقیر و دستپاچه نشان می‌دهند.

این ترس امکان دارد آن قدر حاد باشد که با  محیط مدرسه و دیگر فعالیت هایی که در روز انجام می‌شود تداخل پیدا کند.

حتی اگر کارهای آنها زیاد و بدون داشتن مسئولیت باشد.اختلال اضطراب

آنها توانایی غلبه کردن بر ترس خود را ندارند.

اشخاص با ترس داشتن از اجتماع؛روزها و هفته های خود را قبل از به وجود آوردن یک وضعیت وحشتناک به نگرانی میگذرانند.

منبع: مشاوره خانواده | مشاوره تلفنی آنلاین حضوری | آدرس مشاور خانواده - اختلال اضطراب

استرس در نوجوانی

همان طور که همه ما می دانیم دوران نوجوانی به دلیل وجود شرایط ویژگی های خاصش می تواند یکی از حساس ترین و در واقع مهم ترین نقطه زندگی هر فردی باشد. در دوران نوجوانی فرد شخصیت او تحت تاثیر عوامل مهم و مختلفی قرار می گیرد و تغییراتی اساسی در خلقیات و رفتارهای نوجوان به وجود می اورد که در نتیجه آن یکی از مهم ترین اختلالاتی که می تواند برای نوجوان پیش بیاید  می باشد. اگر والدین فرد در این دوران حساس توانایی درک و شناخت تغییرات رفتاری و ویژگی های نوجوان شان را نداشته باشند باعث به وجود آمدن تنش ها و مشکلات بیشتری در او می شوند که در این حالت دانش و آگاهی والدین می تواند جلوی بسیاری از مشکلات دوران نوجوانی را گرفته و از میزان استرس فرد نوجوان به شدت بکاهد.

در واقع آگاهی از اینکه به چه علت نوجوان به اختلال استرس مبتلا شده است می تواند کمک موثری برای یافتن راه حل مطلوب و در  نهایت کاهش استرس نوجوان بکند. استرس اختلالی است که در نتیجه وجود فشارها و تنش ها در زندگی شخص برای او به وجود می آید که در حالت عادی و در زمانی که فرد تنها در موارد خاص به آن مبتلا شود زیاد نگران کننده نیست اما اگر زمانی طولانی به این اختلال مبتلا شویم لازم است اقدامات لازم برای بهبود آن را در دستور کار قرار دهیم. استرس حالت و واکنشی است که در مقابله با فشارها و تنش های موجود در محیط زندگی کار و تحصیل و یا هر محیط دیگری برای فرد به وجود می آید. البته عوامل درونی نیز می تواند از عوامل اصلی بروز استرس در نوجوان باشد مثلا تمایل به پذیرفته شدن توسط دیگران که در دوران نوجوانی نیز به شدت افزایش می باید یکی از دلایل اصلی است. استرس تا حدی برای بدن نیاز است و در واقع فردی که هیچ گونه استرسی در زندگی تجربه نکند در واقع نرمال نمی باشد ولی اگر استرس در یک شخص هم از حد مجاز و بازه زمانی مجاز فراتر رود نگران کننده خواهد بود و نیاز به درمان دارد.

استرس در دوران نوجوانی طی تغییراتی که در سیستم بدن رخ می دهد می تواند به شدت افزایش یابد. از عوامل اصلی که می توان برای افزایش تنش و استرس در زندگی نوجوان نام برد بلوغ، یافتن هویت و استقلال طلبی هستند که در زیر در مورد هر یک از آن ها توضیح داده خواهد شد. بلوغ باعث به وجود آمدن تغییراتی در بدن و روح فرد نوجوان خواهد شد که این تغییرات معمولا یکباره و ناگهانی نیز هستند که نوجوان را با دنیای جدیدی رو به رو خواهند کرد که اگر آگاهی های لازم در مورد این دوران به نوجوان داده نشود باعث بروز اختلالاتی مانند استرس و اضطراب برای او خواهد شد. در دروان بلوغ نشانه هایی وجود دارد که لازم است تا فرد و والدین آن ها را بدانند. در دوران بلوغ نوجوان دوست دارد که همه چیز را بفهمد و کشف کند و بسیار کنجکاو خواهد شد و در واقع او می خواهد تغییرات جسمی خود را به سرعت کشف کند. فرد در این دوران دچار هیجانات عاطفی و رفتاری می شود که از جمله آن ها می تواند به خشم و پرخاشگری اشاره نمود. در دوران بلوغ فرد تمایل دارد که به یک جمع خاص مثلا جمع دوستانش تعلق داشته بشد و کمی از جمع خانواده فاصله بگیرد.

گاهی نوجوان در سن بلوغ به مورادی مانند افسردگی و اضطراب و استرس مبتلا می شود که در برخی موارد بسیار خطرناک و نگران کننده هستند. مورد دیگری که در در کنار بلوغ در افزایش استرس نوجوان تاثیر گذار است هویت یابی در او است. در واقع نوجوان دوست دارد که در زمینه های مختلف درسی، تحصیلی، کاری، خانواده، مذهبی و مواردی از این قبیل کسب هویت نماید که در این راه باید تلاش و کوشش زیادی نماید و ممکن است این دغدغه ها باعث افزایش استرس در دوران نوجوانی فرد گردد. مورد بعدی در افزایش استرس نوجوانی استقلال طلبی خواهد بود. در واقع نوجوان تمایل دارد که از خانواده تا حدی فاصله بگیرد و با کسب آزادی بیشتر استقلال و جدایی خود از خانواده را اعلام نموده و اعلان قدرت نماید. البته این امر در مورد همه نوجوانان صدق نمی کند و این کاملا به خلق وخو و ویژگی های شخصیتی نوجوان بستگی دارد اما در بسیاری از نوجوان کسب استقلال فراگیر خواهد بود. عوامل دیگری مانند  درگیری و مشاجره پیاپی در خانواده ها، نبود روابط صمیمی در بین اعضای خانواده و مواردی از این قبیل نیز می تواند زمینه ساز بروز و افزایش استرس در نوجوانان باشد.

منبع:مشاوره-ازواج.com - روانشناسی کودک و نوجوان -استرس در نوجوانی